"Tajemnica zawodowa fundamentem

 zawodu zaufania publicznego"

Przedstawiciele zawodu zaufania publicznego, zarówno adwokat, jak i radca prawny, zobowiązani są do przestrzegania kodeksu etyki, który stanowi absolutną podstawą całej jego działalności. Warto pamiętać, iż wszystko - poczynając od świadczonej pomocy prawnej, a kończąc na działalności w samorządzie zawodowym - opiera się właśnie na tej etyce zawodowej. Na przestrzeganiu zasad i regulacji stosowanego w praktyce prawa. Według mnie bycie prawnikiem to ogromna odpowiedzialność, której każdy prawnik powinien być w pełni świadomy.

W dzisiejszym wpisie mam ogromną przyjemność udostępnić Wam esej Pana Damiana Bulskiego, w którym omawia on aspekt tajemnicy zawodowej radcy prawnego. Temat niezwykle istotny i warty uwagi, dlatego też mam nadzieję, że przedstawicie również swoje zdanie w dyskusji pod postem. Miłej lektury!

Tajemnica zawodowa to gwarant każdego wolnego zawodu zaufania publicznego oraz jego niezależności i świadczonych przez ten zawód usług. Jak stwierdził Sąd Najwyższy: ,,nakaz zachowania tajemnicy zawodowej jest ustanowiony w interesie prawidłowego funkcjonowania instytucji radcy prawnego i etyki tego zawodu’’. Należy więc stwierdzić że tajemnica zawodowa jest jednym z kluczowych obowiązków wykonywania zawodu radcy prawnego. 

Ustawa o radcach prawnych z 6 lipca 1982 roku stworzyła samorząd zawodowy oraz umożliwiła różnorodne formy wykonywania tego zawodu w tym również w stosunku pracy. Obecnie taka forma wykonywania zawodu oznacza że radca prawny poddany jest nie jednolitej regulacji prawnej, tak jak każdego radcę prawnego obowiązuje go RadPrU, Kodeks Etyki Radcy Prawnego oraz inne akty normatywne wydane przez organy samorządu zawodowego dotyczące wykonywania zawodu a dodatkowo Kodeks pracy oraz ustawa o służbie cywilnej lub ustawa o pracownikach samorządowych. 

W niektórych wypadkach radcę mogą obowiązywać tzw. pragmatyki służbowe jeśli jest on zatrudniony w takich jednostkach organizacyjnych jak na przykład Policja czy Straż Graniczna. Należy więc stwierdzić że radca pozostający w stosunku pracy w organach administracji publicznej znajduje się w szczególnej sytuacji i ocenia swoją sytuację poprzez cały system prawa. Nie oznacza to jednak że jego obowiązek dochowania tajemnicy zawodowej ulega wygaśnięciu, mimo pozostawania w stosunku pracy utrzymuje on swój status, a co za tym idzie, nadal ciążą na nim wszystkie obowiązki z tym związane. Jak słusznie stwierdził Sławomir W. Ciupa: ,,radca prawny ma nieograniczony w czasie i nie podlegający zwolnieniu obowiązek zachować w tajemnicy wszystko, czego dowiedział się w związku ze świadczeniem pomocy prawnej’’. Obowiązek ten wynika wprost z art.3 ust. od 3 do 6 RadPrU, zawarty jest w rocie ślubowania oraz w normach deontologicznych, które tworzą Kodeks Etyki Radcy Prawnego. Przyjęte powszechnie jest że istnienie obowiązku dochowania tajemnicy zawodowej stanowi conditio sine qua non prawidłowego wykonywania zawodu radcy prawnego, który współuczestniczy w wykonywaniu wymiaru sprawiedliwości, zaś jej niezachowanie obniża znaczenie zawodu radcy prawnego. Mimo takiej wagi tego obowiązku, istnieją pewne nadzwyczajne wyłączenia, które mogą być zastosowane w szczególnych sytuacjach. 

Pierwszą taką sytuacją, jest zwolnienie radcy prawnego z obowiązku dochowania tajemnicy zawodowej w trybie art. 180 § 2 KPK. Zwolnienie to jest dokonywane przez sąd, jednak spełnione muszą być kumulatywnie dwie przesłanki. Takie przesłuchanie, które co do faktów obejmuje tajemnica radcy prawnego może być przeprowadzone tylko wtedy gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości oraz okoliczności tej nie da się przedstawić na podstawie innego dowodu. Zakres zwolnienia z tajemnicy zawodowej powinien być ściśle określony w orzeczeniu zwalniającym z tajemnicy poprzez wskazanie konkretnej sprawy bądź czynu oraz okoliczności o których zwolniony może zeznawać. Konstytucyjność tego przepisu stwierdził T.K, który podkreślił rolę dla wymiaru sprawiedliwości oraz wyjątkowość takiego zwolnienia z tajemnicy zawodowej. Zwolnienia można dokonać również w postępowaniu przed sejmową komisją śledczą, jeśli jest to niezbędne dla ważnych interesów państwa. 

Należy również zauważyć możliwość różnicy w odpowiedzialności karnej za niedotrzymanie tajemnicy zawodowej pomiędzy radcą prawnym pozostającym w stosunku pracy w organach administracji publicznej, a radcą wykonującym zawód w innej formie. Jak trafnie stwierdziła Agnieszka Rudnicka, radca prawny pozostający w stosunku pracy w organach administracji publicznej powinien zostać uznany za funkcjonariusza publicznego. Można więc wnioskować o istnieniu obok tajemnicy zawodowej, tajemnicy służbowej której ujawnienie zostało odmiennie spenalizowane. Obok rozwiązań procedury karnej, należy zauważyć również możliwość zwolnienia z tajemnicy zawodowej zawartą w RadPrU w art.3 ust 6. Zwolnienie to dotyczy zjawiska tzw prania brudnych pieniędzy. 

Ostatnia możliwość zwolnienia z tajemnicy zawodowej a właściwie ,,samozwolnienia’’ jest szeroko dyskutowana w piśmiennictwie i judykaturze. Dotyczy ona sytuacji, gdy radca prawny jest oskarżony lub podejrzany w postępowaniu karnym i miałby ujawnić informacje w ,,obronie własnej” . Większość opinii przemawia za możliwością obrony poprzez ujawnienie tajemnicy. 

Kończąc moje rozważania, stwierdzam że radca pozostający w stosunku pracy w organach administracji publicznej posiada gwarancję niezależności i dotyczące tajemnicy zawodowej a jej ujawnienie powinno być stosowane tylko w ściśle określonych w aktach normatywnych przypadkach. Ostatecznym czynnikiem zapobiegającymi ujawnieniu powinien być kręgosłup moralny oraz wola radcy prawnego na którym spoczywa ustawowy obowiązek. 

Mam nadzieję, że powyższy esej skłonił Was do refleksji. Osobiście postuluje, aby na studiach prawniczych było więcej zajęć edukacyjnych dotyczących aspektu etyki w pracy prawnika. Nie mam złudzeń, co do tego, że im wyższy szczebel kariery osiąga prawnik, tym niestety oddala się od merytoryczno-praktycznych aspektów etycznego postępowania. A mimo wszystko bycie profesjonalnym prawnikiem powinno iść w parze z byciem człowiekiem o nieskazitelnym charakterze, wysokim poziomie kultury i przede wszystkim poszanowaniem wartości etycznych zawodu prawnika.